Is het je ooit opgevallen dat sommige vogels van dezelfde soort opvallende kleuren hebben, terwijl andere een doffer verenkleed hebben? Dit wordt seksueel dimorfisme genoemd en is een fenomeen dat veel voorkomt in het dierenrijk, waaronder sommige vogelsoorten. Bijvoorbeeld, de prachtige Goudvink1man heeft een oranje-roze achterlijf terwijl dat van het vrouwtje lichtbruin is; de mannelijke ringhalsfazant2 heeft blauwe, groene en rode kleuren op het hoofd, soms een witte kraag en overwegend rood verenkleed, terwijl de vrouwelijke fazant meer effen bruin is. Zo vertonen sommige mannelijke vogels schitterende kleuren tijdens het broedseizoen, terwijl vrouwtjes verbleken in vergelijking met hun grijze of bruine verenkleed.
Redenen voor seksueel dimorfisme
1. Vogels gebruiken de levendige kleuren van hun verenkleed als verleidingsmiddel
Men kan zich dan afvragen waarom zulke verschillen worden waargenomen tussen de twee geslachten bij vogels. Een van de redenen die dit kan verklaren is het concept van seksuele selectie, naar voren gebracht door de vader van de evolutietheorie, Charles Darwin.
Seksuele selectie, in een notendop, is een van de componenten van natuurlijke selectie. Maar, in tegenstelling tot de laatste, is seksuele selectie niet direct gerelateerd aan overleving, maar eerder aan het vermogen van een individu om zich voort te planten. Dit vermogen om zich voort te planten, en dus zijn nakomelingen te verzekeren, hangt onder andere af van de ontwikkeling van fysieke kenmerken (zoals verenkleed) maar ook gedragskenmerken (zoals zingen of weten hoe je goede nesten moet bouwen) bij mannetjes. Deze kenmerken zijn cruciaal voor vrouwtjes om ermee in te stemmen met mannetjes te fokken.
In het geval van felgekleurde vogels kunnen de mannetjes hun partner dan beter “verleiden” en hun rivalen “verdringen”. Het bekendste voorbeeld is dat van de pauw, die zijn magnifieke staart met glinsterende kleuren zowel laat zien om een vrouw het hof te maken als om indruk te maken op een rivaal.
De mannetjes struinen en de vrouwtjes kiezen.
Volgens Darwin zoeken vrouwtjes naar eigenschappen in hun partner die laten zien dat hij de sterkste is en dat hij in staat is te overleven in zijn omgeving. Dus als ze met het juiste mannetje paren, hebben hun nakomelingen een grotere kans om te overleven.
2. De kleurenparadox: felle kleuren maken vogels ook kwetsbaarder voor roofdieren
Er zit een addertje onder het gras met het tonen van opzichtige kleuren: het maakt het mannetje kwetsbaarder voor roofdieren en vormt een risico voor zijn voortbestaan, wat indruist tegen Darwins theorie van natuurlijke selectie. Inderdaad, als vrouwtjes op zoek gaan naar het mannetje met de beste genetische samenstelling om ervoor te zorgen dat hun nakomelingen de beste overlevingskans hebben, waarom zouden ze dan kiezen die het meest zichtbaar zijn voor roofdieren?
Met andere woorden, hoe verklaren we de opkomst van spectaculaire seksuele kenmerken (felle kleuren) die ogenschijnlijk in strijd zijn met natuurlijke selectie?
Volgens het handicapprincipe dat in de jaren 70 werd ontwikkeld door bioloog Amotz Zahavi, zouden vrouwtjes de felle kleur van het mannelijke verenkleed interpreteren als een bewijs van robuustheid en een goede gezondheid. Dus als ondanks deze kostbare en extravagante vertoningen (die gekleurde mannetjes kwetsbaarder maken voor roofdieren) deze mannetjes nog in leven zijn, dan zou dit betekenen dat ze de krachtigste en daarom de beste potentiële ouders zijn.
Andere overwegingen
Een andere factor om in gedachten te houden is dat de manier waarop vogels naar ons kijken anders is dan hoe ze elkaar zien. Dit komt omdat ons visuele spectrum anders is dan dat van vogels. Vogels kunnen bijvoorbeeld UV-golflengten zien terwijl wij dat niet kunnen. Ze zijn ook veel beter in het onderscheiden van twee vergelijkbare kleuren (in vergelijking met mensen). Dit is een deel van de reden waarom veel vogelsoorten het geslacht kunnen identificeren van een lid van een soort zonder duidelijk seksueel dimorfisme vanuit ons standpunt.
Laatste gedachten
Kortom, sommige mannelijke vogels vertonen prachtige kleuren, voornamelijk om vrouwtjes het hof te maken, ook al worden ze daardoor beter zichtbaar voor roofdieren. Heldere kleuren van het verenkleed kunnen ook dienen om individuen van soort te onderscheiden en indruk te maken op rivalen. Darwins concept van seksuele selectie helpt dus om de belangrijkste redenen achter het seksuele dimorfisme van vogels (met betrekking tot kleuren) te verklaren, maar er v alt nog veel te leren over de b altsvertoningen van vogels.
